Những yếu tố ảnh hưởng đến cao độ của tiêu sáo

Như chúng ta biết, cao độ của tiêu, sáo nó không cố định, không chính xác 100%, người này làm khác sáo người kia làm, người này thổi khác người kia thổi, thổi buổi sáng khác buổi trưa khác, buổi tối khác. Sự chênh lệch về cao độ có thể lên tới 1 cung, sự chênh lệch nhìn thấy rõ giữa một người mới tập chơi và một người đã chơi tốt. Vậy tại sao lại có sự khác nhau như vậy??? Sau đây mình sẽ trình bày về các yếu tố ảnh hưởng đến cao độ của tiêu sáo (sáo trúc)

Ảnh hưởng của cấu tạo đến tần số tiêu sáo

• Kích thước nòng trong: nòng trong bé thì âm cao (tần số lớn) và ngược lại thì âm thấp
• Kích thướng lỗ: lỗ thổi, lỗ bấm càng to thì âm càng cao và ngược lại
• Khoảng cách lỗ: lỗ thổi và lỗ bấm càng gần nhau thì âm càng cao và ngược lại.
• Nút chặn: nút chặn càng gần thì âm càng cao và ngược lại (sự gần hay xa của nút chặn sẽ ảnh hưởng đến các nốt ở quảng 2, q3 và các nốt la si ở quảng 1 nhiều hơn các nốt thấp)

Ảnh hưởng của nhiệt độ môi trường đến tần số tiêu sáo

• Nhiệt độ môi trường lòng trong ống sáo càng cao thì tần số càng cao. Tuy nhiên, nếu chúng ta thổi một thời gian, thì nhiệt độ trong lòng ống sáo sẽ ổn định vì đó là nhiệt độ của cơ thể (nhiệt độ của hơi trong cơ thể chúng ta). Dù thế, thì ít nhiều có cũng có sự ảnh hưởng, nó sẽ đặc biệt rõ ràng nếu chúng ta không xông hơi trước khi thổi, không biết làm nóng tiêu sáo.
• Theo mùa: Mùa đông và mùa hè ở miền Trung và miền Bắc có sự chênh lệnh nhiệt độ rõ rệt. Thực tế, nhiều người cho thấy sáo vào mùa đông đến mùa hè thì cao độ sẽ tăng lên, nhiều lúc tăng rất rõ rệt đến gần 1/2 cung. Ở miền nam thì vấn đề này sẽ hạn chế hơn rất nhiều. Tuy nhiên, theo mình sự chênh lệnh giữa mùa đông và mùa hè nó chỉ ở mức 2-3 hz ở nốt a4 (tức tầm 5-10 %, là cái per cent trong máy đo âm tuner đó, 100% = 1/2 cung). Ví dụ: sáo mùa đông làm ở chuẩn âm 440 hz thì sang mùa hè nó tầm 443 hz. Vậy tại sao thực tế nó lại gần lên đến 1/2 cung. Mình giải thích như sau:

1. Thứ nhất: mùa đông thì chính người thổi sẽ thổi yếu hơn mùa hè do môi khô, nứt nẻ và hệ hô hấp cũng yếu hơn
2. Thứ hai: sáo càng thổi thường thì sẽ càng cao hơn do lòng trong sẽ trơn, mượt hơn và một vài lý do khác.
3. Một lý do trái chiều nữa đó là: mùa đông, sáo sẽ co lại nên tần số sẽ tăng bù được một chút cho các lý do ở trên. Vì thế mà, nếu các bạn biết làm nóng tiêu sáo, xông hơi kỹ, thì sự chênh lệch giữa mùa đông và mùa hè là không nhiều. “chẵng nhẽ, cứ một mùa lại làm một cây sáo khác nhau”

Ảnh hưởng của môi và làn hơi người chơi

• Ngửa môi thì tần số cao và ngược lại
• Hơi đầy, hơi khỏe, hơi mạnh thì tần số cao và ngược lại. Nguyên nhân là do luồng hơi luồng hơi thổi vào sẽ như làm ngắn lại ống cộng hưởng và … Nói chung, thực tế nó thế, chứ giải thích thì mình cũng chưa rõ ràng lắm.
• Hơi lúc buổi sáng, khi mới ngủ dậy thường rất yếu, nên tiếng sáo sẽ yếu, cao độ sẽ bị non, hơi vào buổi chiều tối thường rất khỏe, đặc biệt là sau khi tập thể dục thể thao. Tuy nhiên nếu buổi tối lạnh, thì tần số sáo lại thấp đi.

Như vậy, khi test sáo, gặp những sai số các bạn không vội kết luận là cây sáo bị sai mà cũng nên xem lại bản thân và so sánh kỹ với những vấn đề được nêu ở trên. Với bài viết này, mình hi vọng giúp các bạn hiểu rõ hơn về tiêu sáo, hiểu và biết khắc phục các mặt hạn chế của tiêu sáo và cải thiện khả năng chơi sáo của bản thân, nhất là khả năng điều chỉnh cao độ trong một số trường hợp.



Bài viết Những yếu tố ảnh hưởng đến cao độ của tiêu sáo được lấy từ Kênh tiêu sáo (sáo trúc). Cảm ơn sự đóng góp của tác giả Lãng Tử Sáo

Đọc thêm bài viết về cách làm sáo